ZERO-KNOWLEDGE-PROOF IN 5 MINUTES – Thảo luận

Xin chào các anh chị em của cộng đồng ***Ryan và những người bạn***!

Công nghệ ZKP (Zero-knowledge proof) hiện tại có thể nói là một trong những chủ đề rất hot trong thế giới blockchain hiện nay. Ý tưởng của ZKP nghe rất đơn giản nhưng cũng rất là ảo diệu: nó cho phép một người A chứng minh với một người B rằng một điều gì đó là đúng, nhưng không cần giải thích cho B tại sao mà vẫn có thể thuyết phục được B.

VD: Bạn muốn nộp đơn vào vị trí Blockchain developer ở một công ty Y nhưng công ty cũ của bạn là X không cho phép bạn điền kinh nghiệm làm việc tại chỗ của họ vào CV (có thể do đó là dự án bí mật). Nếu dùng ZKP, bạn có thể chứng minh với công ty Y rằng bạn đã có kinh nghiệm làm việc ít nhất 3 năm trong vị trí Blockchain dev ở một công ty quốc tế, và bạn hoàn toàn đáp ứng được yêu cầu trong Jd của họ.

(Nhiều bạn sẽ hỏi là, HOW? Mình chỉ có thể nói đằng sau công nghệ đó là những nền tảng toán học rất phức tạp, nếu các bạn có hứng thú thì có thể đọc thêm các bài viết và paper của các tác giả trong lĩnh vực này để hiểu thêm.)

Công nghệ ZKP sẽ có 3 thành phần cơ bản như sau:

– Prover (người chứng minh): prover sẽ là người đưa ra một tuyên bố gì đó và chứng minh nó là đúng. Trong ví dụ bên trên thì người chứng minh sẽ là bạn – một blockchain developer đang muốn chứng minh rằng mình có kinh nghiệm đáp ứng được jd của công ty Y.

– Verifier (người xác thực): là bên xác thực tuyên bố của prover. Tức là công ty Y.

– Proof (bằng chứng): là một loại bằng chứng mật mã sẽ được tạo ra bởi prover để khẳng định tuyên bố của mình là đúng, verifier sẽ xác thực lại bằng chứng này để xác nhận prover có chém gió hay không. Trong ngữ cảnh ví dụ thì cái bằng chứng này nó sẽ lưu giữ kinh nghiệm làm blockchain dev ở các công ty cũ của bạn, công ty Y nhìn vào cái bằng chứng mà bạn đưa thì sẽ không hiểu nó là cái gì luôn (nó nhìn như một đống kí tự hỗn loạn). Tuy nhiên thì nhờ hệ thống ZKP được cài đặt sẵn thì công ty Y hoàn toàn xác thực được cái proof mà bạn gửi cho họ, và chấp nhận cho bạn đi tiếp vào vòng phỏng vấn.

Nhờ tính riêng tư (không tiết lộ tri thức gì ngoài bằng chứng mã hoá) và khả năng xác thực kì diệu, ZKP có thể làm được rất nhiều điều thần kì có khả năng cách mạng hoá thế giới Blockchain.

Mình có thể kể đến một vài ví dụ sau đây:

Các đồng tiền điện tử như Bitcoin, Ethereum, BSC, … hiện tại đang có các trang explorer (VD https://etherscan.io/) để chúng ta có thể tra cứu dữ liệu on-chain: ai có bao nhiêu tiền, thực hiện giao dịch gì, … Như mấy anh chị em bên trading hoặc đầu tư thì thường dùng mấy cái public data này để theo dõi cá voi ấy. Tuy nhiên thì việc này có thể khiến thông tin của chúng ta bị theo dõi và có nguy cơ bị tấn công. Người ta hoàn toàn có thể truy vết các giao dịch trên toàn bộ các mạng lưới public blockchain và kết hợp với mấy sàn tập trung như là Binance, Coinbase, … để tra ra danh tính của bạn. Điều này cực kì nguy hiểm.

Zcash và Monera là hai đồng tiền điện tử đã áp dụng công nghệ ZKP để xây dựng một hệ thống giao dịch riêng tư, nhằm giải quyết những vấn đề mình vừa kể ở trên. Các giao dịch trên các mạng lưới này đều được bảo mật thông tin, không ai biết các giao dịch đó có ý nghĩa gì, không biết ai là người nhận và người gửi, không biết số tiền được giao dịch là bao nhiêu, … Tất cả đều được vận hành tuân theo giao thức đã được định sẵn và người dùng có thể giao dịch hoàn toàn bình thường mà không bị lộ lọt thông tin.

Ngoài ra, hiện nay thì ZKP đang được sử dụng trong một số ứng dụng trong hệ thống blockchain như là ZK-EVM, ZK-Rollups, … nhằm tăng tốc độ cho Ethereum bằng cách tạo ra bằng chứng cho việc thực thi giao dịch. Nôm na là thay vì mỗi node đều đào lại cùng một block để xác thực, chúng ta có thể gom cả ngàn giao dịch lại và tạo proof về việc thực thi nó, thì các node khác chỉ cần thực hiện thao tác verify bằng chứng là được, không cần chạy lại block nữa. Như vậy sẽ giảm được rất nhiều về mặt lưu trữ, thời gian tính toán, chi phí vận hành và giao dịch, … cho mạng lưới.

Ok. Đó là những ý tưởng cơ bản nhất về ZKP. Chắc mọi người cũng hình dung được sơ sơ về nó rồi. Bây giờ mình có một vài câu hỏi muốn đưa lên để các anh chị em cùng thảo luận:

– Với những tính chất như vậy của ZKP, thì liệu nó có thể được ứng dụng để giải quyết những bài toán nào trong thế giới thực? Và mọi người mong muốn những bài toán nào sẽ được giải với những khả năng của ZKP?

– Trước khi công nghệ ZKP được hoàn thiện và ứng dụng rộng rãi, nó sẽ gặp phải những thách thức nào và làm thế nào chúng ta có thể giải quyết nó?

Cảm ơn mọi người rất nhiều khi đã đọc hết bài viết của mình ngày hôm nay! Sắp tới mình sẽ ra mắt một series về ZKP trên kênh của VBI Academy để các anh chị em có thể tìm hiểu về ZKP từ cơ bản tới nâng cao (khái niệm, các giao thức, cài đặt, …) cũng như phân tích các ứng dụng của ZKP trong các dự án blockchain. Mọi người nhớ đón xem nhé.

Cuối cùng thì chúc mọi người một ngày tốt lành!

#thao_luan #zero_knowledge_proof #zkp #zk

Nguồn: Ryan Và Những Người Bạn – Nguyễn Thái Chung